KO SU VLASI?
Narod koji svi smatraju nenarodom – to su Vlasi. To je narod koji živi u istočnoj Srbiji,
koji govori srpski podjednako dobro kao i sami Srbi, ali koji je od strane Srba odbačen.
Koliko puta smo samočuli: “Ma to su Vlasi pusti ih” kao da je to narod bez ikakvog
prava. Ljudi govore kako se Vlasi bave bajanjem, kako umeju da vračaju i sl. i mnogi ne
žele da imaju kontakt sa njima baš zbog toga. A ne znaju da bi im bio samo plus da
poznaju i taj jezik, i tu kulturu; kulturu u kojoj preovladava kult magije, koja je veoma
osobena i koja podseća na mnoge drevne kulture. Pogrešno je suditi nečemu što ne
poznajemo, pre nego što saznamo bilo koju sitnicu.
Jaću pokušati da vas makar malo upoznam sa tim narodomčiji je jedini greh, izgleda, to
što su ostali verni tradiciji.
ISTORIJA I GEOGRAFSKI POLOŽAJ
Pre nego što su Rimljani počeli još u II veku pre nove ere da osvajaju Balkan,( 146.g. pre
nove ere su Makedonija i Grčka već bile rimske provincije ), na današnjim teritorijama
istočne Srbije prostirale su se Moezija i Trakijačije je stanovništvo ( mešana plemena )
govorili nekom mešavinom azijsko-evropskog jezika, gde je bilo i pojmova iz latinskog
i germanskog jezika. Severno, odvojena Dunavom, prostirala se Dakija. Tračani su narod
indoevropskog porekla. Pretpostavlja se da već tokom neolita otpočinje formiranje
Tračana ( kulture Karanovo, Veselinovo, Marica, Gumelnica ). Prvi pisani izvor u kome
se spominje Trakija ( tre – ke – wi – ja ) jesu mikenske tablice ispisane linearnim pismom
B ( XIV – XIII vek pre nove ere ). Najranije podatke o Trčanima daje Homer (VII veku
pre nove ere). Po Ilijadi, Tračani su se u trojanskom ratu borili na strani Trojanaca,
protiv Grka, a njihov najveći junak bio je Res. Rimljani polako ali sigurno osvajaju
Trakiju i Moeziju, a 106. godine pre nove ere car Trajan osvaja celu Dakiju proslavivši se
pobedom nad kraljem Decebalusom. Sprovodi se romanizacija stanovništva i uvodi se
rimska kultura. Latinski jezik postaje osnovni jezik. 272. godine pod pritiskom i
najezdom germanskih Gota, Rimljani i deo stanovništva napuštaju teritorije Dakije i
naseljavaju se južno i istočno od Dunava ( deo današnje Srbije i severna Bugarska ). Ipak
veliki deo stanovništva ostaje u Dakiji, Trakiji i Moeziji gde je ipak uspevalo da sačuva
do današnjeg dana tradiciju, kulturu i jezik.
Doseljavanjem srpskih plemena i potisnuto najezdom Avara stanovništvo koje je bilo
nastanjeno južno i istočno od Dunava i koje se uglavnom bavilo zemljoradnjom, napušta
svoje obradivo zemljište i povlači se u brdovite predele širom Balkana, gde se, da bi opstalo, dalje bavi stočarstvom. Srpska plemena nazivaju starosedeoce Vlasima koje i Grci
takođe tako nazivaju, a predeo od Dunava pa sve do Karpata Grci nazivaju Vlaška.
Najranija pisana pomena o Vlasima su od grčkih istoričara, na primer Ane Komnene, kćeri
vizantijskog cara Aleksisa. Ona je pisala u XII – XIII veku. Vlahe opširnije opisuje grčki
(vizantijski) general Tzimisches u X veku. I Komnena i Tzimisches govore o velikoj i
maloj Vlahiji ( Megalovlahia, Microvlahia ). Interesantno je da na svom jeziku, govoreći
među sobom, Vlasi se nikada nisu zvali “Vlasi” nego su koristili neku varijantu “Romana”.
Ne zna se sigurno odakle naziv “Vlah”. Ali je sigurno da su Ostrogoti i Vizigoti prošli i
živeli na Balkanu od oko 200.godine do 500.godine naše ere. Pretpostavlja se da su oni dali
starosedeocima Balkana naziv sličan “Welsch”-u. To znači “Rimljanin” (a ne stočar!).
Postoji mišljenje da je ime “Vlah” izvedeno iz gotskog i originalno je značilo “stranac”, a
kasnije “onaj koji se izražava na latinskom”. Kada su Sloveni ( ne samo Srbi ) stali preći
Dunav ka jugu ( početkom 580. godine naše ere ) oni su najverovatnije preuzeli Ostrogotski
naziv “Welsch” i promenili ga prema slovenskom sluhu na “Vlah”, “Valah” ili “Voloh”.
Od oko 1200. godine svi narodi oko Vlaških zona su prihvatili naziv sa korenom “Vlah”
ili u slučaju Mađara “Olah”. Kada su Vlaške države osvojile nezavisnost (od Turaka,
Mađara, Rusa), one su tražile da im se latinsko poreklo prizna nazivom Romania. Rumuni
su to očigledno uspeli, ali su nažalost zaboravili da su prvo bili Vlasi. Prve Vlaške
kneževine se javljaju u XIII veku kada se veliki deo Vlaha oslobađa Mađarske okupacije.
Pred kraj XVIII veka vlaški grad Moskopole ( Voskopoje ), u sadašnjoj Albaniji, ponosio
se sa svoje 22 crkve, akademijom, štamparijom, i stanovništvom od oko 60.000. U to vreme
su objavljeni i prvi vlaški rečnici, gramatike i bukvari. Međutim, 1788. godine Ali Paša
Tepelena uništio je ovaj napredni vlaški grad. Do sredine XIX veka vlaške zajednice
uspostavile su svoje škole i crkve i uživale su potpunu podršku vlasti. Komunistički režimi
koji su kasnije došli na vlast širom Balkana, zatvorili su sve vlaške škole i ustanove.
“Vlasi nisu Rimljani, niti Grci, a ni Turci dok Slovenima ponajmanje mogu pripadati. Vlasi
su potomci Ilira koji su prostor Srbije naseljavali još u kameno doba”. Tvrdi Branislav-Bata
Paunović, autor knjige ‘Vlasi kroz vekove”. “Između ova dva naroda postoje brojne
istorijske sličnosti” – kaže Bratislav, rodom iz sela Bratinac kodĆuprije.”To je pre svega
vlaška narodna nošnja, način sahranjivanja pokojnika, pronađene arheološke iskopine,
način vlaškog života i običaja, vlaški jezik koji ima u sebi romanskih i slovenskih primesa
ali je u suštini specifičan i svojstven samo Vlasima. Višegodišnjim istraživanjem došao sam
dočinjenice da su Vlasi narod koji je naseljavao Balkansko poluostrvo pre svih drugih
naroda, drugi su se kasnije doselili na ovo područje. Uz to, Vlahe istorija nije zabeležila ni
na jednom drugom mestu osim na Balkanu, u Srbiji i Rumuniji.”
TPKNEWS
ISTINA O POREKLU VLAHA